Żałoba jest zjawiskiem powszechnym, przeżywanym w otoczeniu najbliższych. Doświadczamy jej w życiu rodzinnym, zawodowym, w kręgu przyjaciół. Mimo jej  powszechności strata bliskiej osoby jest doświadczeniem trudnym zarówno dla osoby, która bezpośrednio jej doświadcza jak i bliskich, którzy jej w tym towarzyszą. Trudność towarzyszenia w żałobie może wynikać m.in. z tego, że jako społeczeństwo unikamy doświadczania nieprzyjemnych emocji, nie wiemy jak zachować się wobec osoby która je przeżywa, nie wiemy co wypada mówić a czego nie. Chcielibyśmy mieć jakieś magiczne słowa, które zaczarują sytuację, szukamy w głowie złotej recepty, która szybko uśmierzy ból i sprawi, że wszystkie smutki znikną. Niestety złota recepta nie istnieje, żałoba nie jest chorobą, a naturalnym procesem i nie mamy na nią lekarstwa. Nasza potrzeba szybkiego zaradzenia trudnej sytuacji może być w konflikcie z potrzebami osoby przeżywającej stratę, ponieważ to czego potrzebuje osoba w żałobie to czas i towarzyszenie, a najlepsza informacja jaką możemy jej przekazać to deklaracja tego, że chcemy być blisko i że chcemy iść wspólne z nią przez tą drogę.

Obawa przed popełnieniem błędu, zranieniem osoby doświadczającej straty

Może zdarzyć się tak, że z lęku przed popełnieniem błędu wycofujemy się z kontaktu z osobą po stracie . W rezultacie osoba, która potrzebuje wsparcia- choć nie zawsze potrafi o tym mówić- zostaje sama.

Mimo tego, że nie mamy gotowej listy wspierających zwrotów wiemy na pewno czego mówić nie warto. Poniżej kilka przykładów powszechnych choć nie wspierających komunikatów

• „Weź się w garść”
• „Nie możesz tak całe życie płakać”
• „Inni mają gorzej”
• „Masz dla kogo żyć”
• „Całe życie przed Tobą”

Wierze, że za każdym razem za takimi słowami kryją się dobre intencje, chęć pocieszenia, ulżenia w cierpieniu. Niestety komunikaty te przynoszą odwrotny skutek. Osoba w żałobie może poczuć, że jej uczucia są nie na miejscu, że powinna czuć i zachowywać się inaczej podczas, gdy żałoba jest bardzo indywidualnym procesem i każdy ma prawo do przeżywania jej na swój wyjątkowy i niepowtarzalny sposób

Co w takim razie mogę zrobić?

Zwykle, gdy spotyka nas coś trudnego nie chcemy zostawać z tym sami. Im dłużej ból jest przeżywany w samotności, bez próby czy możliwości dzielenia się nim z innymi tym częściej dochodzi do izolowania się osoby po stracie. Właśnie dlatego jeśli jesteś osobą wspierającą tak ważne jest byś stworzył/a przestrzeń na dzielenie się wszystkimi emocjami w atmosferze pełnej akceptacji. Osoba w żałobie potrzebuje zostać wysłuchaną i zrozumianą . Pozwól na ujawnienie bólu, rozmowę o emocjach, wspomnieniach, trudnościach napotykanych w życiu bez zmarłej osoby u boku. To, że osoba po stracie potrzebuje rozmowy nie oznacza, że rozmowy te będą łatwe. Stare chińskie przysłowie mówi: „Wyrażanie uczuć sprawia chwilowy ból i przynosi długotrwałą ulgę; ich tłumienie przynosi chwilową ulgę i zadaje długotrwały ból” . Chociażby z tego powodu warto podjąć trud rozmowy. Pamiętaj, że Twoją rolą nie jest pocieszanie czy próby rozweselenia. Towarzyszenie, Twoja obecność i rozmowa jest największym darem jaki możesz podarować osobie po stracie. Nie zawsze musisz wiedzieć co powiedzieć, słuchanie w milczeniu też jest wartościową formą wsparcia. Natomiast jeśli ktoś mówi nam, że nie ma ochoty rozmawiać należy uszanować jego decyzję i nie nakłaniać. Być może będzie chciał podzielić się swoimi myślami i uczuciami w innym, odpowiednim dla niego momencie.

Emocje i potrzeby osoby po stracie mogą zmieniać się wraz z upływem czasu. Może ona doświadczać całego wachlarzu emocji: od smutku, rozpaczy i lęku po złość, wstyd, poczucie winy. Dziś może potrzebować Twojego towarzystwa, a jutro chcieć pobyć sama.  To naturalne, że możesz nie wiedzieć jaka pomoc jest w danej chwili potrzebna. To co zawsze możesz zrobić to zapytać wprost „Co mogę dla Ciebie zrobić?”, „Czego dziś potrzebujesz?”. Dlaczego warto o to pytać? Ponieważ to co pomaga Tobie, nie koniecznie musi być wspierające dla drugiej osoby. Czasem jest tak, że bliski nie zna odpowiedzi na nasze pytania. Wtedy może powiedzieć co konkretnie chcemy zrobić np. „Czy mogę zrobić dzisiaj zakupy?”.

Osoby po stracie często mówią o tym, że doświadczają wsparcia ze strony bliskich, ale głównie na samym początku – przed pogrzebem i zaraz po nim. Z upływem czasu zmniejsza się zainteresowanie, coraz mniej osób pozostaje w stałym kontakcie dlatego ważną i przydatną umiejętnością w towarzyszeniu w żałobie jest cierpliwość. Żałoba nie trwa paru tygodni czy miesięcy, jest dłuższym procesem i warto dbać o regularne podtrzymywanie kontaktu z osobą po stracie. Często mówimy „ Zadzwoń, gdy będziesz czegoś potrzebować”. Osobie w kryzysie, może być ciężko wyciągnąć rękę po pomoc w związku z czym ważne może być przejęcie inicjatywy- zadzwońmy sami , zaproponujmy rozmowę czy spotkanie. Możesz poczuć, że udzielenie wsparcia emocjonalnego jest dla Ciebie zbyt dużym obciążeniem. Rozmowa i obecność nie są jedyną możliwą formą wsparcia. W dalszym ciągu możesz pomóc osobie po stracie na inne sposoby. To co możesz dla niej zrobić to m.in. zaproponować pomoc w codziennych czynnościach : zrobić zakupy, przygotować obiad, odwieźć dzieci do szkoły, pomóc w załatwianiu spraw urzędowych związanych z pogrzebem, spadkiem. Pomocna może być również próba stworzenia sieci wsparcia, zaangażowanie również innych bliskich osób w pomoc i podzielenie się obowiązkami. Zawsze możesz również powiedzieć osobie po stracie o możliwości skorzystania z bezpłatnego, profesjonalnego wsparcia psychologicznego w naszym Centrum.

Osoby po stracie często mówią o tym, że doświadczają wsparcia ze strony bliskich, ale głównie na samym początku – przed pogrzebem i zaraz po nim. Z upływem czasu zmniejsza się zainteresowanie, coraz mniej osób pozostaje w stałym kontakcie dlatego ważną i przydatną umiejętnością w towarzyszeniu w żałobie jest cierpliwość. Żałoba nie trwa paru tygodni czy miesięcy, jest dłuższym procesem i warto dbać o regularne podtrzymywanie kontaktu z osobą po stracie. Często mówimy „ Zadzwoń, gdy będziesz czegoś potrzebować”. Osobie w kryzysie, może być ciężko wyciągnąć rękę po pomoc w związku z czym ważne może być przejęcie inicjatywy- zadzwońmy sami , zaproponujmy rozmowę czy spotkanie. Możesz poczuć, że udzielenie wsparcia emocjonalnego jest dla Ciebie zbyt dużym obciążeniem. Rozmowa i obecność nie są jedyną możliwą formą wsparcia. W dalszym ciągu możesz pomóc osobie po stracie na inne sposoby. To co możesz dla niej zrobić to m.in. zaproponować pomoc w codziennych czynnościach : zrobić zakupy, przygotować obiad, odwieźć dzieci do szkoły, pomóc w załatwianiu spraw urzędowych związanych z pogrzebem, spadkiem. Pomocna może być również próba stworzenia sieci wsparcia, zaangażowanie również innych bliskich osób w pomoc i podzielenie się obowiązkami. Zawsze możesz również powiedzieć osobie po stracie o możliwości skorzystania z bezpłatnego, profesjonalnego wsparcia psychologicznego w naszym Centrum.

A co ze mną?

Wspieranie osoby w kryzysie nie jest łatwym zadaniem. Ważne byś zwrócił/a uwagę na swoje możliwości i ograniczenia. Wiesz już jakie są możliwe formy wsparcia osoby po stracie – wybierz taką, która najlepiej do Ciebie pasuje, z którą będziesz czuć się komfortowo.

Jest takie powiedzenie: „ Z pustego i Salomon nie naleje”. Pomagając komuś nie zapominaj o sobie, pomyśl o swoich potrzebach i zadbaj o ich zaspokojenie.

Być może żałoba przeżywana przez bliską osobę dotyczy bezpośrednio również Ciebie. Ty również masz prawo zwrócić się do innych o potrzebne wsparcie.

mgr psychologii Kinga Pietrakowska